فرهنگ امروز/ تینا جلالی

هاروکی موراکامی در کتاب «کافکا در کرانه» تعبیر جالبی درباره آدم‌هایی که گرفتار مصائب و سختی می‌شوند، دارد. او می‌گوید: «انسانی که از توفان بیرون آمده دیگر آنی نیست که قدم به درون توفان گذاشته است.» بیراه نیست اگر چنین تعبیری را برای این روزهای سخت سینمای ایران به کار ببریم، حقیقتا این روزها کرونا شلاق‌ دردناک خود را بر پیکره سینما وارد می‌کند و کمتر کسی را می‌توان سراغ داشت که از شر این توفان سهمگین در امان بماند. اما پرسشی که اینجا به وجود می‌آید اینکه آیا سینما و اهالی آن بعد از فروکش کردن این توفان سهمگین همان نگرش قبل توفان را دارند یا دچار تغییر رویکرد می‌شوند؟ آیا مخاطبان سینما از یک اثر سینمایی همان توقعی را دارند که پیش از کرونا داشتند؟ آیا دغدغه فیلمسازان و فیلمنامه‌نویسان دچار تغییر می‌شود؟ اصلا مسوولان سینما برای سال آینده سینما چه استراتژی‌ای داشته باشند؟

بدون برنامه با سَر زمین می‌خوریم

سعید خانی تهیه‌کننده فیلم‌هایی نظیر «لونه زنبور»، «ارادتمند نازنین بهاره تینا» برای روزهای پساکرونایی سینمای ایران برنامه‌ریزی مدون را پیشنهاد می‌دهد، به اعتقاد او اگر بعد از اتمام کرونا، سینمای ایران (مثل حال حاضر که هیچ برنامه مشخصی برای رهایی از رکود و ورشکستگی ندارد) هیچ قاعده و قانون مشخصی برای بازگشایی سینما نداشته باشد وضعیت به مراتب تلخ‌تری را بر سینمای ایران خواهیم دید، او اکران آنلاین را در سینمای ایران محصول دوران کرونا می‌داند. به اعتقاد او اگر کرونا نبود جریان اکران آنلاینی هم در سینما وجود نداشت: « با راه‌اندازی پلتفرم‌های آنلاین، مخاطب با جنس سینمای دیگری ارتباط برقرار کرد و این فیلم‌ها در معرض دید تماشاگران قرار گرفت که اگر همین فیلم‌ها در سینمای ایران اکران می‌شد مردم از آن استقبال زیادی نمی‌کردند. یعنی این فیلم‌ها یا در هنر و تجربه یا به صورت محدود در سالن‌های سینما نمایش داده می‌شدند . پس بپذیریم در این مدت چشم تماشاگر با این نوع فیلم‌ها عادت کرده است.

هر فیلمی را به اسم سینما نمی‌توانیم اکران کنیم

بحث مهمی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا در صورت بازگشایی سالن‌های سینما مخاطب توقع دیگری از فیلم‌ها دارد؟ به اعتقاد خانی سال آینده وقتی سالن‌های سینما باز شود و ترس مخاطب از کرونا بریزد، از پرده سالن‌های سینما توقع فیلم‌های دیگری دارد به این معنی که تماشاگر نمی‌خواهد همان فیلم‌هایی که در گوشی موبایل خود یا در نمایشگر خانگی دیده را در سالن‌های سینما هم دوباره ببیند.توقع مخاطب از پرده سینماها در پساکرونا فیلم به معنای واقعی است. یعنی از این به بعد سینماها مختص فیلم‌های خوب و با کیفیت و به اصلاح بیگ پروداکشن باید باشد و ما نمی‌توانیم هر فیلمی را به اسم سینما در سالن‌های سینما نمایش دهیم.

این تهیه‌کننده با اشاره به اینکه اکران آنلاین برای ما سینماداران وضعیت و موقعیت خوبی را به وجود آورده می‌گوید: «در مزیت اکران آنلاین همین بس که یکسری فیلم‌های تجربی و هنری‌تر را تحت حمایت خود درآورده و در صورت بازگشایی سالن‌های سینما فضا برای فیلم‌های با مخاطب بیشتر باز می‌شود. یعنی اگر در پیشاکرونا برای فیلم‌ها در سینماها سقف نمایش چهارهفته‌ای قرار داد بسته می‌شد در پساکرونا هفته‌های بیشتری فیلم‌ها فرصت اکران پیدا می‌کنند.» خانی در اینجا به مثالی اشاره می‌کند: «سال گذشته فیلم سینمایی روی پرده بود و مخاطبان زیادی هم داشت ولی صرفا برای فیلم نفروش دیگر که قرارداد اکران در همین زمان را داشت؛ ما باید قید اکران فیلم پرمخاطب را می‌زدیم و آن فیلم نفروش کم مخاطب را اکران می‌کردیم.‌ آخر برای چه سالن سینما باید برای فیلمی که مخاطب ندارد نمایش داشته باشد؟»

با این صحبت‌های خانی می‌توانیم نتیجه بگیریم سال آینده وقتی مخاطب به سینما بیاید دیگر آن مخاطب پیشاکرونا نباشد و توقعش از فیلم روی پرده بالا می‌رود و دیگر نمی‌خواهد همان فیلم‌های پلتفرم‌ها را در سالن ببیند. از همین رو فیلم‌هایی باید در سینما ساخته شود و فیلم‌هایی باید در سالن‌ها به نمایش درآید که واجد کیفیت به معنای واقعی باشد.

حامی مردمی باشیم که یکسال قرنطینه را تحمل کردند

از خانی می‌پرسیم پیشنهاد او برای دوران پساکرونا چیست؟ او معتقد است شروع بازگشایی سالن‌های سینما در پساکرونا بسیار اهمیت دارد؛ اینکه مخاطب قرار است جذب چه فیلم‌هایی شود و برای چه فیلم‌هایی به سالن سینما بیاید بسیار اهمیت دارد، از همین رو در وهله اول باید فیلم‌هایی که مخاطب‌پسند هستند را در سینماها اکران کنیم تا شرایط عادی سالن‌های سینما بهتر شود. مخاطبی که نزدیک به یکسال در خانه بوده و دراین مدت دچار رخوت و مشکلات روحی شده نیاز به شادابی دارد. باید فیلم‌های کمدی خوب برای این دسته از بینندگان عام نمایش دهیم. همچنین فیلم‌هایی با کیفیت استاندارد سینمایی برای مخاطبان واقعی سینما اکران کنیم مخاطب واقعی سینما برایش فیلم تلخ و جنگی و... فرقی نمی‌کند مخاطب واقعی دنبال فیلم است که بر پرده سالن ببیند. باید فیلم‌هایی برای تماشاگران واقعی داشته باشیم.

خانی در پاسخ به سوالی در این رابطه که آیا دغدغه فیلمسازان و فیلمنامه‌نویسان هم دچار تغییر و دگرگونی می‌شود، گفت: «قطعا یکسری فیلم‌ها تغییر مضمون دارند، رنگ و بوی کرونایی می‌گیرند و با مضامینی حول کرونا ساخته می‌شوند اما به لحاظ اجرایی نویسنده‌های ما باید متن‌هایی را بنویسند که متناسب با قاب سینما باشد.» به عقیده این سینماگر دیگر دوران فیلم‌های آپارتمانی و دو نمای بسته از سر و گردن برای نمایش بر پرده عریض گذشته است . چنین فیلم‌هایی در دوران کرونا در اکران آنلاین خوراک مردم را تهیه می‌کرده از این پس سینما دچار تغییر رویکرد در ساختار می‌شود.

باید با مخاطب گریزی مقابله کنیم

وی در پایان صحبت‌های خود تاکید می‌کند: «باید توجه کنیم مردم ما نزدیک به یکسال است که سینما نرفته‌اند و در مدت کرونا ما با یک جور مخاطب گریزی در سینما مواجه بودیم برای بازگشایی سالن‌های سینما خیلی اهمیت دارد که دو نکته را مد نظر قرار دهیم. اول فیلم‌های خوب و مردم پسند را در اولویت اکران قرار دهیم و مورد اصلی دیگر تبلیغات بسیار بالا و اطلاع‌رسانی برای فیلم‌هاست. یعنی مردم بدانند که سینما باز است و این فیلم‌ها در سالن‌ها نمایش داده می‌شود.اینجا با تاکید می‌گویم اگر برای سال آینده و بازگشایی سینما مثل الان که برای زمان کرونا هیچ برنامه‌ای برای سینما نداریم آن زمان هم برنامه‌ریزی نداشته باشیم سینمای ایران دچار آسیب و ضربات جبران‌ناپذیری می‌شود. اما اگر تبلیغات خوب و فیلم‌های مناسب در سینماها اکران شود با یک برنامه‌ریزی مطلوب و درست، سال آینده برای سینمای ایران سال خیلی خوبی خواهد بود.»

سالن‌های سینما را افزایش دهیم

نزدیک به یکسال است سینمای ایران روزهای نامطلوبی را به واسطه شیوع کرونا پشت سر می‌گذارد و به ورشکستگی کامل رسیده است. از سید امیر سیدزاده تهیه‌کننده فیلم‌هایی نظیر«ناخواسته» و «تعارض» درباره این موضوع سوال می‌پرسیم او با بیان اینکه مخاطب پساکرونایی با تماشاگر پیشاکرونایی به لحاظ روحی فرق دارد، می‌گوید: «باید برای بازگشت به وضعیت سابق سینما نکات مهمی را در نظر بگیریم و برنامه‌ریزی مدونی داشته باشیم و باید در ادامه مسیر، سینما تغییرات زیادی را در خود ببیند تا بتواند جاذبه برای مخاطب داشته باشد.» اما مهم‌ترین نکته‌ای که باید در راس همه برنامه‌ریزی‌های مسوولان سینما قرار بگیرد چیست؟ سیدزاده گسترش سالن سازی را عامل مهمی می‌داند که باید این مهم با همکاری بخش خصوصی و متناسب با تکنولوژی روز افزایش پیدا کند: «دولت می‌تواند با بخشیدن امتیازهایی به سینماداران بخش خصوصی تعداد سالن‌های سینما در شهرهای مختلف را بالا ببرد . وقتی تعداد سالن‌های سینما در سراسر کشور زیاد باشد منِ تهیه‌کننده یا سرمایه‌گذار با علم به اینکه فیلمم در تعداد سالن‌های بیشتر امکان اکران پیدا کند راغب به سرمایه‌گذاری در فیلم می‌شوم. به این نکته توجه کنیم قطعا اکران فیلم در تعداد پانصد سالن سینما در کشور خیلی ارزش بیشتری دارد تا سیصد سالن. » به گفته تهیه‌کننده «شماره 17 سهیلا» ساخت سالن‌های سینمایی هم به بازگشت سرمایه کمک می‌کند و هم تعداد مخاطبان بیشتری را به سالن‌ها دعوت می‌کند و از این حیث می‌تواند باعث رونق و جانبخشی دوباره سالن‌های سینما در پساکرونا باشد.

مخاطب در پساکرونا فیلم‌های خوب می‌خواهد

سیدزاده در بخش دیگری از صحبت خود به مضامین فیلم‌هایی که قرار است پس از کرونا در سینما ساخته شود اشاره می‌کند: «متاسفانه باید به این نکته اذعان کنیم که سینمای ایران در باب نگارش فیلمنامه به‌شدت دچار رکود و رخوت شده است و دلیل این مدعا را هم به آسانی می‌توان در قصه اکثر فیلم‌ها مشاهده کرد، از مثلث‌های عشقی گرفته تا سوژه‌های کاملا تکراری. جز چند فیلم با موضوع اجتماعی خوب سینمای ایران در سال‌های گذشته چیزی در چنته نداشته است.»

تهیه‌کننده «پاسیو» می‌گوید: «سینمای ایران در مقوله حقوق زنان و شهروندی؛ حقوق دختران زیربلوغ، تبعات جنگ در کشور و... درام‌های قابل توجهی می‌تواند بسازد و به همین واسطه می‌تواند راوی بسیاری از مشکلات جامعه باشد.» به اعتقاد او باید اهالی سینما در پرداختن موضوعات در سینمای پساکرونا دقت زیادی به خرج دهند تا فیلم‌هایی بسازند که بتواند برای مخاطب جاذبه داشته باشد.

کمدی خوب بسازیم نه بیهوده جفنگ ببافیم

تهیه‌کننده فیلم «تعارض» در پاسخ به اینکه آیا برای روحیه بخشی مردم، فیلم‌های کمدی در سال‌های بعد از شیوع کرونا مناسب است یا خیر، به این نکته اشاره می‌کند که متاسفانه در سال‌های قبل آنقدر تعداد فیلم‌های کمدی بی‌ارزش و سطحی و فیلم‌های اجتماعی فاقد انسجام زیاد شده که مخاطبان را از سالن سینما فراری داده‌اند. وی در عین حال می‌گوید: «برای ساختن فیلم‌های کمدی خوب نویسنده‌های ما باید به سمتی بروند که با ایده‌های ناب به مسائل روز بپردازند و از دل یک موقعیت، لحظات شاد خلق کنند تا پیام‌شان به خوبی به مخاطب انتقال داده شود. به گفته این تهیه‌کننده کمدی در جهان تعریف خاص خود را دارد و فیلم‌های شاد و مفرح حاصل موقعیت و لحظه است نه حرف‌های زشت و رکیک و نماهای اروتیک. او ما را به شاهکارهای چاپلین ارجاع می‌دهد که چگونه تلخ‌ترین لحظات را به زبان شیرین بیان می‌کرد هم مخاطب را می‌خنداند و هم او را به تفکر وادار می‌کرد.

سینمای ایران در پساکرونا نیازمند حمایت جدی دستگاه‌های فرهنگی- هنری است و آنها باید با پرداخت سوبسید به سینماداران کمک کنند. به باور این تهیه‌کننده؛ اساسا شغل سینماداری پس از کرونا سود چندانی نخواهد داشت و حتی برای خانواده‌های آسیب‌دیده از وضعیت اقتصادی هم صرف نمی‌کند و توجیه اقتصادی ندارد که به صورت دسته جمعی به سینما بروند. آنها به جای هزینه‌های زیاد، منتظر می‌مانند یا فیلم‌ها در شبکه‌های آنلاین اکران شود یا نسخه نمایش خانگی آن را می‌بینند. از این جهت ادامه حیات شغل سینماداری با پرداخت هزینه‌های آب و برق و... نیازمند به حمایت دستگاه‌های دولتی خواهد بود.»

از نظر سیدزاده مسوولان سینما باید با اجرای سیاست‌های راهبردی فرهنگی بهنگام، دغدغه فیلمسازان را شکل دهند و نیازمخاطبان را جست‌وجو کنند و با شناخت از علایق مخاطب فیلم‌هایی بسازند که سینما در پساکرونا هم گردش مالی خوبی داشته باشد و هم مخاطبان را به سینما بکشاند: «امیدوارم با همکاری نهادهای فرهنگی دولتی و استقبال مخاطبان سال آینده شاهد شکوفایی و رونق صنعت سینمای ایران باشیم.»

ترافیک اکران را کنترل کنیم

منصور سهراب‌پور تهیه‌کننده فیلم‌هایی نظیر «درخونگاه»، «من سالوادور نیستم»، «حمال طلا» به شرایط سینمای پساکرونا امیدوار است و می‌گوید: «اهالی سینما شرایط سختی را پشت سر گذاشته‌اند و توانستند دوران مشقت باری را تحمل کنند از این جهت به نظرم می‌آید آنها آمادگی خروج از این بحران را داشته باشند.» او به صحبت‌هایش اضافه می‌کند: «در این روزهای قرنطینه‌ای نویسندگان و همه آنهایی که اهل قلم و نگارش هستند هم فرصت خوبی برای تامل و تفکر و نگارش فیلمنامه‌های خوب و پرمحتوا داشتند و در این مدت سناریوهای خوبی استخراج شده. از این جهت من از همین الان برای سال آینده پیش‌بینی خوبی دارم و امیدوارم اتفاقات پیش روی همه ما خوب باشد.» او همچنین در بخش دیگری از صحبت خود به حمایت دولت اشاره می‌کند و اینکه اگر مسوولان سینما تمام تمهیدات لازم را برای رفع مشکلات سینما به کار بگیرند در کارسینماگران گشایش حاصل می‌شود. از نظر این تهیه‌کننده حمایت مسوولان سینما می‌تواند در زمینه‌های کنترل ترافیک اکران در سال آینده باشد: «وقتی تعداد سالن‌های سینما گسترش پیدا کنند و وضعیت اکران روان‌تری در سالن‌های سینما شاهد باشیم قطعا این موضوع در جذب مخاطب تاثیر دارد . به هر جهت باید بپذیریم که اهالی سینما در سال کرونا دچار خسران زیادی شده‌اند از طرفی مخاطبان هم توقع‌شان از سطح تولیدات سینما بالا رفته و فیلم‌های بهتر و باکیفیت‌تر می‌خواهند. امیدوارم مسوولان سینما شرایط همدلانه‌ای را برای سینماگران فراهم کنند ولی با این وجود من فضا را نوید بخش می‌بینم و می‌توانم بگویم تابستان سال آینده وضعیت سینماها و مخاطبین در شرایط عالی قرار خواهد گرفت.»

روزنامه اعتماد